Δείτε το βιβλίο

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΕΓΑΣ ΑΡΧΙΕΡΕΥΣ

Σχέδιο. Κάρβουνο.
78 x 51 εκ.
Τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.
Χειροποίητο (;) χαρτί

Το σχέδιο από ένα ενιαίο φύλλο χειροποίητου χαρτιού κολλημένου σε κανσόν και χαρτόνι διατηρείται σε κακή κατάσταση με πολλές μηχανικές φθορές κυρίως στα σημεία που δίπλωνε κατά τη φύλαξή του.

O Χριστός Μέγας Αρχιερέας, σε επίσημη στάση, με αρχιερατικά άμφια και αυτοκρατορική μίτρα κάθεται σε ξυλόγλυπτο θρόνο, ευλογεί και κρατεί άγραφο, ανοιχτό ευαγγέλιο¹.

Ο εικονογραφικός τύπος του Χριστού Αρχιερέα με σημαίνον νοηματικό περιεχόμενο, γνωστός από τα παλαιολόγεια χρόνια², γνώρισε πλατιά διάδοση στους χρόνους μετά την Άλωση, κυρίως σε δεσποτικές εικόνες τέμπλου³. Η παράσταση παρακολουθεί το δόκιμο εικονογραφικό τύπο που αποκρυσταλλώθηκε το 15ο αιώνα⁴.

Ο μπαρόκ θρόνος με φυτικό διάκοσμο βρίσκει παράλληλα σε όψιμα επτανησιακά έργα⁵, ενώ έκδηλη είναι η συνάφεια και με θρόνο του ευαγγελιστή Ιωάννη σε σχέδιο της συλλογής Γιαννούλη (19ος αι.)⁶. Θρόνοι επίπεδοι με ανάλογες σχηματοποιημένες απολήξεις απαντούν συχνά και σε χαρακτικά του 19ου αιώνα⁷. Ο τύπος της περίτεχνης μίτρας, επίσης συνδέεται με κρητικά⁸ και επτανησιακά έργα⁹, ενώ απαντά και σε περιοχές της σφαίρας επιρροής των Ιονίων¹⁰.

Ο φυσιογνωμικός τύπος του Χριστού με το μικρό κεφάλι, τα λεπτά χαρακτηριστικά, την κοντή γενειάδα και την επιμελημένη κόμη, με έκφραση ήρεμη και φιλάνθρωπη, αποπνέει υψηλό ήθος και πνευματικό μεγαλείο. Η μορφή με περήφανη κορμοστασιά, μεγαλόπρεπη και επιβλητική και συνάμα γαλήνια και ευφρόσυνη, με κάποια επιτήδευση στις χειρονομίες, παραπέμπει σε έργα της Επτανήσου, όπως οι εικόνες του Παναγιώτη Δοξαρά (1691) και του Νικολάου Καλλέργη (1723), στη Ζάκυνθο¹¹. Άμεση η εξάρτηση του σχεδίου από την τέχνη των Ιονίων, δηλώνει ζωγράφο που αποδίδει με επιμέλεια και στέρεη γνώση, αλλά κάπως ακαδημαϊκά, τα δόκιμα υποδείγματα. Η απεικόνιση του Χριστού να ευλογεί με το αριστερό αντί του δεξιού, απηχεί ως πιθανό πρότυπο του σχεδίου μας έκτυπο έργο, ανθίβολο ή χαλκογραφία, ενώ οι διαστάσεις του υποδεικνύουν τη χρήση του για την παραγωγή εικόνων της σειράς των δεσποτικών.

Α. Κατσελάκη