Project Description

Ανθίβολα

Δείτε το βιβλίο

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΕΓΑΣ ΑΡΧΙΕΡΕΥΣ

Σχέδιο. Κάρβουνο.
78 x 51 εκ.
Τέλη 18ου – αρχές 19ου αι.
Χειροποίητο (;) χαρτί

Το σχέδιο από ένα ενιαίο φύλλο χειροποίητου χαρτιού κολλημένου σε κανσόν και χαρτόνι διατηρείται σε κακή κατάσταση με πολλές μηχανικές φθορές κυρίως στα σημεία που δίπλωνε κατά τη φύλαξή του.

O Χριστός Μέγας Αρχιερέας, σε επίσημη στάση, με αρχιερατικά άμφια και αυτοκρατορική μίτρα κάθεται σε ξυλόγλυπτο θρόνο, ευλογεί και κρατεί άγραφο, ανοιχτό ευαγγέλιο1.

Ο εικονογραφικός τύπος του Χριστού Αρχιερέα με σημαίνον νοηματικό περιεχόμενο, γνωστός από τα παλαιολόγεια χρόνια2, γνώρισε πλατιά διάδοση στους χρόνους μετά την Άλωση, κυρίως σε δεσποτικές εικόνες τέμπλου3. Η παράσταση παρακολουθεί το δόκιμο εικονογραφικό τύπο που αποκρυσταλλώθηκε το 15ο αιώνα4.

Ο μπαρόκ θρόνος με φυτικό διάκοσμο βρίσκει παράλληλα σε όψιμα επτανησιακά έργα5, ενώ έκδηλη είναι η συνάφεια και με θρόνο του ευαγγελιστή Ιωάννη σε σχέδιο της συλλογής Γιαννούλη (19ος αι.)6. Θρόνοι επίπεδοι με ανάλογες σχηματοποιημένες απολήξεις απαντούν συχνά και σε χαρακτικά του 19ου αιώνα7. Ο τύπος της περίτεχνης μίτρας, επίσης συνδέεται με κρητικά8 και επτανησιακά έργα9, ενώ απαντά και σε περιοχές της σφαίρας επιρροής των Ιονίων10.

Ο φυσιογνωμικός τύπος του Χριστού με το μικρό κεφάλι, τα λεπτά χαρακτηριστικά, την κοντή γενειάδα και την επιμελημένη κόμη, με έκφραση ήρεμη και φιλάνθρωπη, αποπνέει υψηλό ήθος και πνευματικό μεγαλείο. Η μορφή με περήφανη κορμοστασιά, μεγαλόπρεπη και επιβλητική και συνάμα γαλήνια και ευφρόσυνη, με κάποια επιτήδευση στις χειρονομίες, παραπέμπει σε έργα της Επτανήσου, όπως οι εικόνες του Παναγιώτη Δοξαρά (1691) και του Νικολάου Καλλέργη (1723), στη Ζάκυνθο11. Άμεση η εξάρτηση του σχεδίου από την τέχνη των Ιονίων, δηλώνει ζωγράφο που αποδίδει με επιμέλεια και στέρεη γνώση, αλλά κάπως ακαδημαϊκά, τα δόκιμα υποδείγματα. Η απεικόνιση του Χριστού να ευλογεί με το αριστερό αντί του δεξιού, απηχεί ως πιθανό πρότυπο του σχεδίου μας έκτυπο έργο, ανθίβολο ή χαλκογραφία, ενώ οι διαστάσεις του υποδεικνύουν τη χρήση του για την παραγωγή εικόνων της σειράς των δεσποτικών.

Α. Κατσελάκη

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Κατσελάκη – Νάνου 2009, σ. 52-57 (Α. Κατσελάκη).
2 Παπαμαστοράκης 1993-1994, σ. 67-76.
3 Χατζηδάκης 1977, σ. 67. Βοκοτόπουλος 1990, σ. 45.
4 Χατζηδάκης 1977, αριθ. 15.
5 Κεφαλονιά 1989, εικ. 184.
6 Εκ Χιονιάδων 2004, αριθ. 89 (Ν. Τουτός).
7 Παπαστράτου 1986, αριθ. 128, 130-133, 295-300.
8 Δρανδάκη 2002, αριθ. 31, 32.
9 Αχειμάστου-Ποταμιάνου 1997, αριθ. 58.
10 Χριστιανική Συλλογή 2006, αριθ. 361 (Κ.-Φ. Καλαφάτη).
11 Μυστήριον Μέγα και Παράδοξον 2002, αριθ. 77 (Ζ. Μυλωνά).

Ο Χριστός Μέγας Αρχιερεύς.

Σχέδιο έκτυπο, κάρβουνο, χειροποίητο χαρτί. Τέλη 18ου αι.

78 x 51 εκ.

(αριθ. δωρεάς 75)

Ανδρομάχη Κατσελάκη-Μαρία Νάνου, Ανθίβολα από τους Χιονιάδες, Συλλογή Μακρή-Μαργαρίτη, εκδ. Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (πρώην ΜΕΛΤ), Αθήνα 2009,
αριθ. κατ. 1, σελ. 52.