Εκδόσεις

Ένα μεγάλο κεφάλαιο στο «Πρόγραμμα εργασιών των εικόνων της Συλλογής Βελιμέζη» αποτελεί η εκδοτική δραστηριότητα που σχετίζεται με τη Συλλογή. Μέχρι σήμερα έχουν εκδοθεί:

Ι. Ο Επιστημονικός Κατάλογος της Συλλογής

H καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων κ. Νανώ Χατζηδάκη, την περίοδο 1992-1996, μελέτησε τις εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη και συνέταξε την εκτενή εισαγωγή και τα λήμματα του Επιστημονικού Καταλόγου (Catalogue Raisonné) με τίτλο «Εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη», σε έκδοση του Μουσείου Μπενάκη, το 1997 (ISBN: 960-8452-40-6) (για τον πλήρη επιστημονικό Κατάλογο πατήστε εδώ).

Λίγο νωρίτερα, τον Σεπτέμβριο του 1996, στο Η΄ Κρητολογικό Συνέδριο που διεξήχθη στο Ηράκλειο, η Ν. Χατζηδάκη έκανε την πρώτη επιστημονική ανακοίνωση για ένα μοναδικό, όπως απέδειξε η έρευνα, έργο της Συλλογής, «Το Πάθος του Χριστού – Πιετά με αγγέλους», το οποίο και απέδωσε τεκμηριωμένα στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. «…5 χρόνια εντατικής ερευνητικής δουλειάς για να φθάσει η στιγμή μιας εξαιρετικά σημαντικής ανακάλυψης: Η αναγνώριση μιας πρώιμης δημιουργίας του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου…», όπως έγραφε στον πρόλογό του ο Άγγελος Δεληβορριάς στον παραπάνω Κατάλογο.

Στη συνέχεια η κυρία Χατζηδάκη προσεκλήθη από το Πανεπιστήμιο Harvard, όπου στο Dumbarton Oaks μίλησε για την ανακάλυψή της και την απόδοση της εικόνας στα πρώιμα έργα του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Ακολούθησε μια σειρά προσκλήσεων για τον ίδιο λόγο από διεθνείς επιστημονικούς φορείς και μουσεία, στα οποία παρουσιάστηκε η Συλλογή (1997-2010).

Ακολούθησαν οι μεταφράσεις του Καταλόγου στην αγγλική, ισπανική, γερμανική και ρωσική γλώσσα. Οι παραπάνω εκδόσεις πραγματοποιήθηκαν με τη φροντίδα του Μουσείου Μπενάκη
Εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη, Αθήνα 1997 (επιμ.: Λούλα Κυπραίου). Επανέκδοση: Αθήνα 2002.
Icons. The Velimezis Collection, 1998 (μτφρ. και επιμ.: Αλεξάνδρα Ντούμα). Επανέκδοση: Αθήνα 2008.
Iconos de la Coleccion Velimezis, 1999 (μτφρ. και επιμ.: Prof. Alexis Eudald Solà, Albert Andrade Asorey, Josep Maria Bernal Rios, Dr Ernest Marcos Hierro).
Ikonen. Die Sammlung Velimezis, 2001 (μτφρ. και επιμ.: Hubertus von Gemmingen).
Иконы Coбрания Велимезиса, 2009 (μτφρ. και επιμ.: Όλγα Αλεξανδροπούλου, Anna Mikhailova).

ΙΙ. Οι κατάλογοι των Διεθνών Εκθέσεων

Οι είκοσι δύο Κατάλογοι των εκθέσεων της Συλλογής με συνολικά 3.600 σελίδες, σε δώδεκα γλώσσες: Αγγλική, γαλλική, γερμανική, ισπανική και καταλανική, πορτογαλική, ιταλική, τσεχική, κορεατική, πολωνική, αραβική, ρωσική.

Μεταφραστές και επιμελητές των κειμένων στις αντίστοιχες εκδόσεις, τους οποίους ευχαριστούμε ιδιαίτερα και από τη θέση αυτή, είναι οι: Aude Virey Wallon, F Meudon (Φριμπούργκ και Νίκαια), Prof. Alexis Eudald Solà (Βαρκελώνη) Dr Ernest Marcos Hierro, Prof. Pedro Olalla (Τολέδο), Maria Vlachou, Maria Ferreira-Hidiroglou, Adverbum, Serviços de Tradução e Interpretação Lda (Λισσαβόνα), Jasmine Pipart, Danièle Mouchot (Νίκαια), Sotiris Messinis, Giulia Berardi, Christina Th. Philippakis, Nexa s.a.s., Θέτη Ξανθάκη (Βενετία), Pavel Daneš, Philippos Kostomitsopoulos, Denis Kostomitsopoulos και η Εύη Τσέκου, επιμ. (Πράγα), Ian Pearson, Thomas Müller, Brigitte Jäger (Φραγκφούρτη), Jo Ahn S.R. (Σεούλ), Micaela Chirif, Dr Ernest Marcos Hierro, Pedro Olalla (Λίμα), Dr Victoria Solomonidis FKC, επιμ. (Λονδίνο), Katie Morton, Zacharias Karatsioumpanis, Konstantinos Kosmas, Brigitte Jäger, Thomas Müller, Birgit Hildebrand, Vassilis Kontopoulos (Βιέννη – Βερολίνo) Zdzislaw Owczarek, Izabela Walek, Olga Jaros, Mirosław Piotr Kruk (Κρακοβία), Publishing Department of the Bibliotheca Alexandrina, Arts Center, Dr Sherif Mohie Eldin, Dr Mostafa El Razzaz, Dr Ahmed Abdel Ghani (Αλεξάνδρεια), Elena Izbitser, Susan Eastmann (Αγία Πετρούπολη), Όλγα Αλεξανδροπούλου, Anna Mikhailova, Σοφία Στεφανίδου, Susan Eastman (Μόσχα), Elizabeth Key Fowden (Σόφια).

Τα κείμενα στα αγγλικά των παραπάνω καταλόγων έχει επιμεληθεί η Αλεξάνδρα Ντούμα.

Kατάλογοι διεθνών εκθέσεων Συλλογής Βελιμέζη

III. Το CD-ROM για τις εργασίες Συντήρησης των Εικόνων Βελιμέζη

Την τετραετία 1993-1996 πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες συντήρησης των εικόνων της Συλλογής. Υπό την συνεχή καθοδήγηση και συμμετοχή του Στέργιου Στασινόπουλου, επικεφαλής τότε του Τμήματος Συντήρησης Έργων Τέχνης του Μουσείου Μπενάκη και, με τη συνδρομή των Λένιας Φαρμακαλίδου, Νίκου
Σμυρνάκη, Χάρη Γραμματικού, Λένας Βρανοπούλου, Αλεξάνδρας Καλλιγά, Χρύσας Βουρβοπούλου, Βασιλικής Νικολοπούλου, Κατερίνας Κακουσίου, Βασίλη Μπρούμα, Ελισάβετ Ναδάλη, Σοφίας Ντουλμπέρη και Μαρίας-Λουίζας Πάσκο, εκτελέστηκαν οι απαραίτητες εργασίες, τα αποτελέσματα των οποίων δημοσιεύθηκαν στο δεύτερο μέρος του Επιστημονικού Καταλόγου της Συλλογής (σ. 445).

Τα αποτελέσματα από τις εργασίες συντήρησης «καταγράφηκαν» και έδωσαν την αφορμή για τη δημιουργία ενός εκπαιδευτικού CD-ROM. Τη διετία 1996-1997 μία μεγάλη ομάδα επιστημόνων υπό την διεύθυνση του Στέργιου Στασινόπουλου και με τη μαεστρία της Δανάης και του Νίκου Στασινόπουλου της Parallax Design, ετοίμασαν το CD-ROM «Η Συντήρηση των εικόνων της Συλλογής Βελιμέζη», Μουσείο Μπενάκη 1998, ISBN: 960-8452-49-X. Αμέσως μετά εκδόθηκε και στα αγγλικά «The Conservation of Icons in the Velimezis Collection» και ήταν το πρώτο CD-ROM παγκοσμίως που κυκλοφόρησε με θέμα τη συντήρηση έργων τέχνης του 15ου-18ου αιώνα. Στη συνέχεια μεταφράστηκε στα ισπανικά («La Restauracion de los Iconos de la Colecciόn Velimezis») και στα γερμανικά («Die Konservierung der Ikonen der Sammlung Velimezis»).

Το εγχείρημα υπήρξε πράγματι μια σημαντική επιστημονική επιτυχία και παρουσιάστηκε από την ομάδα μας στο Courtauld Institute of Art του Λονδίνου (1998) και στο Dumbarton Oaks του Harvard (1999).

IV. Μελέτες και ανακοινώσεις
Μελέτες και ανακοινώσεις σε ημερίδες, καθώς και δημοσιεύσεις σε Πρακτικά επιστημονικών συνεδρίων και συμποσίων, που πλαισίωσαν τις διεθνείς δραστηριότητες της Συλλογής.

V. Οπτικοακουστικά
Βιντεοπαραγωγές στους χώρους των εκθέσεων (πατήστε εδώ) και το CD «Βυζαντινοί Ύμνοι» της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας του Λυκούργου Αγγελόπουλου.

VI. Ανθίβολα
Από το 2007, στο εκδοτικό πρόγραμμα της Συλλογής Βελιμέζη προστίθενται και οι εκδόσεις για τα ανθίβολα της Συλλογής:
– Ανδρομάχη Κατσελάκη – Μαρία Νάνου, Ανθίβολα από τους Χιονιάδες, Συλλογή Μακρή – Μαργαρίτη (με περίληψη στα αγγλικά), Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού (πρώην ΜΕΛΤ), Αθήνα 2009. (για τον πλήρη επιστημονικό Κατάλογο πατήστε εδώ)
– Κατάλογοι από τις εκθέσεις της Συλλογής ανθιβόλων:
• Berlin, Anthivola. Malvorlagen für sakrale Kunst, Staatliche Museen zu Berlin, Pergamon-Museum, 2007.
• Cracow, Anthivola. Wzorniki Painting-patterns, Muzeum Narodowe W Krakowie, 2007.
• Sofia, The Holy Cartoons from Chioniades, Crypt of Saint Alexander Nevski Cathedral in Sofia, 2011.

Ευχαριστίες από τη Συντακτική ομάδα

Για την έκδοση «Ταξιδεύοντας με τις Εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη» εργαστήκαμε σχεδόν τρία χρόνια, όταν ήμαστε πια στον δρόμο της τελικής επιλογής του ανα- δόχου, δηλαδή της λήψης απόφασης για τη δωρεά των Εικόνων της Συλλογής Βελιμέζη σε συγκεκριμένο φορέα, που θα συνέχιζε με σεβασμό το έργο που είχαμε ήδη υλοποιήσει επί είκοσι πέντε χρόνια…

Εκπρόσωποι των μουσείων και των φορέων, στα οποία είχαν λάβει χώρα οι Εκθέσεις των Εικόνων κατά την περίοδο 1997-2017, ανταποκρίθηκαν στα αιτήματά μας για παροχή «υλικού» από τα αρχεία τους, κυρίως φωτογραφιών και δημοσιευμάτων στον Τύπο. Αλλά και οι Έλληνες συνεργάτες μας, που κατά καιρούς μας είχαν βοηθήσει, είτε από τη θέση που κατείχαν στην Ελλάδα ή/και στο εξωτερικό, είτε ως τεχνικοί σύμβουλοι, μας παρεχώρησαν στοιχεία που σχετίζονταν με τα Ταξίδια των Εικόνων Βελιμέζη.

Προς τους περισσότερους, έχουμε ήδη εκφράσει τις ευχαριστίες μας για τη συμπαράστασή τους. Κρίνουμε υποχρέωσή μας όμως να εκφράσουμε και από τη θέση αυτή τις ιδιαίτερες ευχαριστίες μας για την πολύτιμη βοήθειά τους στη σύνταξη του παρόντος τόμου προς τις καθηγήτριες κ. Λίλα Μαραγκού και κ. Νανώ Χατζηδάκη, τον καθηγητή κ. Δημοσθένη Δαββέτα και την κ. Σοφία Χηνιάδου Καμπάνη, τον κ. Στέργιο Στασινόπουλο, τον κ. Αλέξανδρο Μακρή, τον κ. Ελευθέριο Οικονόμου, τον κ. Κωνσταντίνο Σταμάτη, τον κ. Χάρη Βάβουλα, την κ. Λούλα Κυπραίου, την κ. Αλεξάνδρα Ντούμα, την κ. Βασιλική Βαρβάκη, τον κ. Δημήτρη Μαρνέζο, τον κ. Γιώργο Κωστόπουλο και τον κ. Κώστα Κωστόπουλο.

Επίσης προς τον εκπρόσωπο της οικογενείας Μαργαρίτη-Βελιμέζη κ. Αιμίλιο Φ. Μαργαρίτη, τον κ. Γιωργανδρέα Ζάννο, την κ. Ελένη Μπίστικα-Κατραμοπούλου και τους πολλούς φίλους της Συλλογής Βελιμέζη, που μας παραχώρησαν από τα προσωπικά τους αρχεία φωτογραφίες, δημοσιεύματα στον τύπο και υλικό από τα ταξίδια τους κατά τη διάρκεια των εκθέσεων της Συλλογής Βελιμέζη.

Ευχαριστούμε ομοίως τις διευθύνσεις των εφημερίδων, ελληνικών και ξένων και τους αρμόδιους συντάκτες των κειμένων που αναφέρονταν στη Συλλογή Βελιμέζη. Από τις ελληνικές εφημερίδες επιλέξαμε ορισμένα κείμενα και τα αναδημοσιεύουμε στον παρόντα τόμο.

Την παρούσα έκδοσή μας ενστερνίστηκε ένθερμα το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, το οποίο είχε ήδη αποδεχθεί την πρότασή μας δωρεάς προς αυτό των 136 εικόνων, ανθιβόλων, βημοθύρων και θρησκευτικών λειτουργικών αντικειμένων της Συλλογής Βελιμέζη. Έχοντας ολοκληρώσει όλες τις προβλεπόμενες και απαιτούμενες διαδικασίες με το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, το Ίδρυμα ευρίσκεται σήμερα στο στάδιο ολοκλήρωσης των εργασιών για την παρουσίαση –στον χώρο της Ιστορικής Βιβλιοθήκης του– μέρους της Συλλογής για μια μόνιμη, καταρχήν, έκθεσή τους, προσβάσιμης στο κοινό.

Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της έκθεσης και παρουσίασης στο κεντρικό κτήριό του (2ας Μεραρχίας 36 και Ακτής Μουτσοπούλου), το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη συνέδραμε και την έκδοσή μας, εντάσσοντάς την στο πολυσχιδές εκδοτικό πρόγραμμά του. Και από τη θέση αυτή ευχαριστούμε βαθύτατα τον Πρόεδρο του Ιδρύματος Πάνο Λασκαρίδη και το Διοικητικό Συμβούλιο, τους Διευθυντές Κωνσταντίνο Μαζαράκη-Αινιάν και Καλή Κυπαρίσση και όλους τους συνεργάτες που φροντίζουν με αγάπη τα της Συλλογής Βελιμέζη, ιδιαιτέρως δε τις Έλια Νικητοπούλου, Ιωάννα Ρωμηού, Ειρήνη Πάνου και Αγγελική Παπαχαραλάμπους.

Αθήνα 2019
Για τη Συντακτική Ομάδα
Χρήστος Φ. Μαργαρίτης