Δείτε το βιβλίο

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΩΡ.

Έκτυπο σχέδιο με περιορισμένη χρήση κάρβουνου και σινικής μελάνης στις ενδείξεις των χρωμάτων
(Στο έκτυπο ανθίβολο ή σχέδιο η παράσταση απεικονίζεται ανεστραμμένη σε σχέση με το πρωτότυπο έργο)
110 x 68 εκ.
Τέλη 19ου αι.
Βιομηχανικό χαρτί

Το σχέδιο, κολλημένο σε νεώτερο χειροποίητο χαρτί, με πολλές φθορές αποτελείται από επτά ισομεγέθη κολλημένα φύλλα χαρτιού.

Ο Χριστός Παντοκράτωρ, με κοντή γενειάδα και κόμη που πέφτει συμμετρικά στους ώμους, εικονίζεται μετωπικός έως την οσφύ, να ευλογεί και να κρατεί ανοιχτό άγραφο ευαγγέλιο¹. Στο ύψος της κεφαλής ζυγιάζονται τα συμπιλήματα σε ανάστροφα κεφαλαία γράμματα ΙΣ ΧΣ.

Ο φυσιογνωμικός τύπος του Χριστού, με κύριο χαρακτηριστικό τη διευθέτηση της κόμης που χωρίζεται συμμετρικά στο κέντρο της κεφαλής και πέφτει ελεύθερα στους ώμους, έλκει την καταγωγή του από την εικονογραφία του Αγίου Μανδηλίου². Από το 18^ο αιώνα και σε συνδυασμό με τον αναδιπλούμενο χιτώνα που στερεώνεται με υφασμάτινη ζώνη, καθιερώνεται στη νεορωσική τέχνη³ και εξαπλώνεται σε όλο το βαλκανικό χώρο για την απόδοση του Παντοκράτορα⁴. Στον ελλαδικό χώρο επιχωριάζει κυρίως στην Ήπειρο, όπως φανερώνει σημαντικός αριθμός έργων σε ναούς των Ιωαννίνων. Σημειώνουμε τις δεσποτικές εικόνες στις Μονές των Φιλανθρωπηνών και Αγίου Παντελεήμονος στο νησί⁵, αυτές στη μητρόπολη του Άγιου Αθανάσιου και στο παρεκκλήσιο του Αγίου Νικολάου (1863), τις εικόνες στον Άγιο Νικόλαο Κήπων, στον Άγιο Γεώργιο Νεγάδων⁶, στον Άγιο Νικόλαο Τσεπελόβου⁷, και δύο των Χιοναδιτών ζωγράφων Αναστασίου στο Σωτήρα Άνω Πεδινών (1884) και του Σωκράτη Ματθαίου στη Μεταμόρφωση στο Βοτονόσι (1900)⁸. Ανάλογη διάδοση διαπιστώνουμε και στις αγιορείτικες χαλκογραφίες⁹.

Στο σχέδιο η μορφή με επίπεδη, γλυκερή έκφραση και σχηματοποιημένα δυτικότροπα χαρακτηριστικά, η δυσαναλογία μεταξύ κορμού και κεφαλής και η τυπολογία των γραμμάτων, υποδεικνύουν τεχνίτη του τέλους του 19ου αιώνα, πιθανόν από τους Χιονιάδες, ο οποίος παρακολουθεί τα τρέχοντα ρεύματα της εποχής. Το μέτριας τέχνης σχέδιο, αντίγραφο πιθανόν χαλκογραφίας, προοριζόταν για την παραγωγή δεσποτικών εικόνων, όπως μαρτυρούν και οι μεγάλες του διαστάσεις και επιβεβαιώνει η πανομοιότυπη εικόνα στο τέμπλο του Αγίου Γεωργίου Νεγάδων¹⁰.

Α. Κατσελάκη