Δείτε το βιβλίο

Η ΠΑΝΑΓΙΑ ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ.

Σχέδιο έκτυπο. Μελάνι ερυθρό και μελανό.
(Στο έκτυπο ανθίβολο ή σχέδιο η παράσταση απεικονίζεται ανεστραμμένη σε σχέση με το πρωτότυπο έργο.)
58,5 x 38,5 εκ.
19oς αι.
Βιομηχανικό χαρτί

Η έκτυπη παράσταση σε ενιαίο φύλλο βιομηχανικού χαρτιού, στερεωμένου σε νεότερο χειροποίητο χαρτί και χαρτόνι, διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση.

Η Παναγία στον τύπο της Οδηγήτριας βαστάζει με άνεση το παιδί στο δεξιό βραχίονα και δέεται, κλίνοντας με χάρη προς το Χριστό. Το παιδί ορθόκορμο ευλογεί και κρατεί κλειστό ειλητάριο¹.

Ο ιδιαίτερος τύπος της Παναγίας με κύρια χαρακτηριστικά την κλίση της κεφαλής, το αβρό, νεανικό πρόσωπο, που δηλώνεται με μονοκοντυλιά, τα λοξά μάτια, το ραδινό λαιμό, τη μαλακή αναδίπλωση του μαφορίου στο στήθος και τη διάχυτη θλίψη στην έκφραση, είναι αποτέλεσμα αρμονικού συγκερασμού βυζαντινών και δυτικών καλλλιτεχνικών τρόπων, και απαντά σε ποικίλους εικονογραφικούς τύπους της Βρεφοκρατούσας από το 15ο αιώνα και εξής, όπως η Γαλακτοτροφούσα από το Σίφνο, στο Βυζαντινό Μουσείο (γύρω στα 1400)², και η Οδηγήτρια στη Συλλογή Βελιμέζη (μέσα 15ου αι.)³.

Ο ίδιος φυσιογνωμικός τύπος διατυπωμένος με τα εκφραστικά μέσα της τέχνης της ηπειρωτικής Ελλάδας απαντά σε έργα του Φράγγου Κατελάνου⁴, και σε πλήθος εικόνων βορειοελλαδικών εργαστηρίων, όπως η εικόνα Γαλακτοτροφούσας του Γαλατσιάνου μοναχού Μακαρίου (1784)⁵. Στην περιοχή των Ιωαννίνων απαντά στο μνημειακό διάκοσμο του Αγίου Γεωργίου Νεγάδων⁶, και σε δύο εικόνες, η πρώτη στην Άνω Παναγιά Τσεπελόβου και η δεύτερη στο ναό του Χριστού Σωτήρα στα Άνω Πεδινά, έργο του Χιονιαδίτη ζωγράφου Αναστασίου (1884)⁷.

Ανάλογοι, αλλά πιο ελευθέριοι, καλλιτεχνικοί τρόποι διαπιστώθηκαν σε σχέδιο της συλλογής Γιαννούλη σήμερα στη Νομαρχία Ιωαννίνων, με την κεφαλή δεόμενης Παναγίας (19ος αι.)⁸. Η κοινή προέλευση των δύο σχεδίων από το αρχείο των Μαρινάδων συνηγορεί στην απόδοσή τους σε κοινό εργαστήριο -αυτό των Μαρινάδων;- και τη χρονολόγηση του σχεδίου μας επίσης στο 19ο αιώνα.

Α. Κατσελάκη