Δείτε το βιβλίο

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΜΕΓΑΣ ΑΡΧΙΕΡΕΥΣ
8,8 x 23 x 1,7 εκ.
Γύρω στο 1600

Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη
Συλλογή Βελιμέζη, δωρεά οικογενειών Μαργαρίτη και Μακρή
ΑΡΙΘ. ΔΩΡ. 15

Ο Χριστός εικονίζεται έως τη μέση, μετωπικός, με τη στολή του αρχιερέα. Με το δεξί χέρι ευλογεί, ενώ με το αριστερό κρατεί ευαγγέλιο ανοιχτό- από τα γράμματα που σώζονται φαίνεται ότι είχε στην αριστερή σελίδα την επιγραφή: [Η ΒΑCΙΛΕΙΑ Η ΕΜΗ ΟΥΚ ΕCΤΙΝ ΕΚ ΤΟΥ Κ]ΟCΜΟΥ [ΤΟΥΤΟΥ] (Ιω. ιη’, 36) και στη δεξιά: [ΛΑΒ]ΕΤΕ [ΦΑΓΕΤΕ] / ΤΟΥ [ΤΟ ΜΟΥ ΕCΤΙ ΤΟ / CΩΜΑ ΤΟ] ΥΠΕΡ ΥΜΩΝ / Κ[ΛΩΜΕ]ΝΟΝ ΕIC / [ΑΦΕCI]Ν ΑΜΑΡΤΙΩΝ (Ματθ. κστ’, 26). Δίπλα στο δεξιό του ώμο ίχνη της επιγραφής με κεφαλαία κόκκινα γράμματα: ΒΑCΙΛΕΥC ΤΩΝ ΒΑCIΛΕΥΟΝΤΩΝ. Δίπλα στον αριστερό του ώμο ίχνη επιγραφής: ΚΑΙ ΜΕΓΑC ΑΡΧΙΕΡΕΥC.
Το στιχάριο του Χριστού, σε χρώμα ρόδινο, στολίζεται με λιθοκόσμητα επιμανίκια. Ο σάκκος, σε γαλάζιο χρώμα, έχει χρυσή ταινία στην παρυφή, κοσμημένη επίσης με πολύτιμες πέτρες. Το ωμοφόριο, σε πιο ανοιχτό γαλάζιο τόνο με λευκές φωτισμένες επιφάνειες, στολίζεται με χρυσούς σταυρούς. Στο κεφάλι η ημικυκλική μίτρα στο χρώμα της ώχρας κοσμείται επίσης με πολύτιμες πέτρες. Η παράσταση του Χριστού έως τη μέση πιθανότατα προέρχεται από τη μορφή του ολόσωμου ένθρονου Χριστού με όμοια ενδυμασία και όμοια στάση, όπως τον συναντούμε σε εικόνα του Μιχαήλ Δαμασκηνού στην Κέρκυρα¹.
Το παλαιότερο και σημαντικότερο γνωστό πρότυπο με το Χριστό Μεγάλο Αρχιερέα σε προτομή βρίσκεται στη δεσποτική εικόνα της Πάτμου, που αποδίδεται από το Χατζηδάκη στο εργαστήριο του Ανδρέα Ρίτζου². Άλλο σπουδαίο παράδειγμα βρίσκεται σε εικόνα του ίδιου εργαστηρίου στη μονή Γωνιάς³. Στο ίδιο εικονογραφικό σχήμα ζωγραφίζουν το Χριστό και οι μεγάλοι ζωγράφοι του 16ου και του 17ου αιώνα, όπως ο Εμμανουήλ Λαμπάρδος⁴ και ο Ιερεμίας Παλλαδάς σε συγγενικό με την εικόνα μας δείγμα, σήμερα στη Ρωσία⁵, ενώ ο τύπος διαδίδεται σε μεγάλο αριθμό κρητικών εικόνων⁶. Η καταγωγή του θέματος από πιο σύνθετες παραστάσεις της εποχής των Παλαιολόγων, γνωστές από παραδείγματα στο Lesnovo και στην Περίβλεπτο του Μυστρά, έχει διαπιστωθεί σε όλες τις σχετικές μελέτες⁷.

Η εικόνα, με φωτεινά χρώματα και αρμονικούς συνδυασμούς στο γαλάζιο και στο ανοιχτό ρόδινο της αρχιερατικής ενδυμασίας, είναι ζωγραφισμένη με σταθερά περιγράμματα και μικρά παράλληλα λευκά φώτα στο βαθυκάστανο προπλασμό της σάρκας. Για τους λόγους αυτούς εντάσσεται στο περιβάλλον των συντηρητικών ζωγράφων των αρχών του 17ου αιώνα που, όπως ο Εμμανουήλ Λαμπάρδος και ο Ιερεμίας Παλλαδάς, ακολουθούν πιστά την παράδοση των μεγάλων κρητικών ζωγράφων του 15ου αιώνα.

ΔIATHΡΗΣΗ  Η εικόνα διατηρείται σε αρκετά καλή κατάσταση.

Ν. Χατζηδάκη

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Αδημοσίευτη.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βοκοτόπουλος, 1990, αρ. 22, σ. 44-45, εικ. 23.
2. Χατζηδάκης, 1977, αρ. 15, σ. 67-68, πίν. 19, 83.
3. Εικόνες νομού Χανιών, 1975, αρ. 7, εικ. 34.
4. Βοκοτόπουλος, 1990, αρ. 50, 67, σ. 76, 97-98, εικ. 169, 177· η τελευταία εικόνα είχε αποδοθεί παλαιότερα στον Εμμανουήλ Τζάνε.
5. Εικόνες Κρητικής Τέχνης, 1993, αρ. 57, σ. 412 (I. Κyzlasova).
6. Ξυγγόπουλος, 1936, αρ. 19, σ. 33, πίν. 15Β. Χατζηδάκης 1977, αρ. 102, σ. 142, πίν. 152-153. Sotheby’s, 1988, αρ. 413, 414, τέχνη Εμμανουήλ Λαμπάρδου· βλ. και Βοκοτόπουλος, 1990, σ. 76.
7. Χατζηδάκης, 1977, σ. 67-68. Παπαμαστοράκης, 1994, σ. 67-76.