Project Description

Εικόνες

Δείτε το βιβλίο

ΚΕΦΑΛΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

14,5×11,5×1 εκ.
Γύρω στο 1600

Στην πολύ μικρή αυτή εικόνα ο Χριστός παριστάνεται έως λίγο κάτω από το λαιμό, μετωπικός. Από την ενδυμασία του φαίνεται ο πορφυρός χιτώνας και το σκούρο γαλάζιο ιμάτιο. Η κόμη, χωρισμένη στη μέση, πέφτει πίσω ασύμμετρα σχηματίζοντας παράλληλες κυματιστές γραμμές. Τα χαρακτηριστικά διαγράφουν με ακρίβεια μικρές πινελιές και το πλάσιμο είναι πολύ φροντισμένο. Στον ένσταυρο φωτοστέφανο με κόκκινα γράμματα η επιγραφή: Ο ΩΝ. Ψηλά αριστερά ίχνη από επιγραφή: ΙC.
Η καταγωγή της εικονογραφίας της κεφαλής, μόνης, του Χριστού, καθώς και άλλων αγίων, εντοπίζεται σε πολύ παλαιότερα παραδείγματα ήδη από τη βυζαντινή εποχή. Σε εικόνα του τέλους του 12ου αιώνα στο Τver1 συναντούμε την κεφαλή του Χριστού που αποδίδεται με τεχνοτροπικά γνωρίσματα βυζαντινών εικόνων της εποχής, όπως η Παναγία Οδηγήτρια στην αμφιπρόσωπη εικόνα της Καστοριάς. Με ανάλογο τρόπο ζωγραφίζεται η κεφαλή του αγίου Γεωργίου σε εικόνα του 13ου αιώνα στο Σινά2, με τη διαφορά ότι ο άγιος γέρνει στο πλάι, προφανώς επειδή αποτελούσε τμήμα ενός συνόλου Δέησης. Η εικόνα ακολουθεί καθιερωμένη εικονογραφία, που συναντούμε σε μεγάλο αριθμό εικόνων του 16ου και του 17ου αιώνα. Ο τύπος πιθανότατα διαδίδεται με τις εικόνες του Εμμανουήλ Λαμπάρδου, που δείγμα τους συναντούμε στο ζωγραφιστό τέμπλο της εικόνας του αγίου Μηνά στη συλλογή του Ελληνικού Ινστιτούτου της Βενετίας3. Η εικόνα του Χριστού συνοδεύεται συνήθως από όμοιου τύπου εικόνες με την κεφαλή της Παναγίας και του Ιωάννη του Προδρόμου σε μια σύνθεση Δέησης4. Στο Βυζαντινό Μουσείο υπάρχει εικόνα του Εμμανουήλ Λαμπάρδου (αρ. Τ. 2103) με την κεφαλή του Χριστού στον τύπο του Παντοκράτορος, ενώ παρόμοιες εικόνες βρίσκονται στο Μουσείο Μπενάκη5, στη Ρωσία6 και σε συλλογές στην Αγγλία7· οι περισσότερες, με άριστη τεχνική εκτέλεση, αποδίδονται στον Εμμανουήλ Ααμπάρδο και χρονολογούνται γύρω στο 1600· τον τύπο χρησιμοποιεί αργότερα και ο Εμμανουήλ Τζάνες σε εικόνα του Ιστορικού Μουσείου στην Κρήτη8. Η εικόνα μας, με το μικρό μέγεθος, ακολουθεί αυτά τα πρότυπα και χρονολογείται πιθανώς στην ίδια εποχή.

Ν. Χατζηδάκη

ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ  Διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση με επιφανειακό όμως ξεθώριασμα των χρωμάτων και της λάμψης του χρυσού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ  Αδημοσίευτη.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Smirnova, 1994, σ. 299-302, πίν. 170.
2. Σινά, 1990, σ. 116, εικ. 57.
3. Chatzidakis, 1962, σ. 83, αρ. 54, πίν. 43.
4. Βλ. σχετικά Ν. Χατζηδάκη, 1993, σ. 176, αρ. 43 και αρ. Κατ. 19, σ. 234.
5. Ξυγγόπουλος, 1936, αρ. 17, σ. 32, πίν. 14Γ.
6. Το κάλλος της μορφής, 1995, αρ. 14.
7. Sotheby’s, 1988, αρ. 413, διαστ. 30×24,5 εκ., και αρ. 414, διαστ. 28×22 εκ.
8. Εικόνες Κρητικής Τέχνης, 1993, αρ. 171, σ. 524-525 (Μ. Μπορμπουδάκης).

Κεφαλή του Χριστού.

Αυγοτέμπερα σε ξύλο. π. 1600.

14,5 x 11,5 x 1 εκ.

(αριθ. δωρεάς 16)

Νανώ Χατζηδάκη, Εικόνες της Συλλογής Βελιμέζη, εκδ. Μουσείου Μπενάκη, Αθήνα 1997, αριθ. κατ. 21, σελ.240.